Czym jest wypalenie zawodowe?

Jak mu zapobiegać?

Praca może być źródłem satysfakcji i poczucia bezpieczeństwa, ale bywa też stresująca i wymagająca. Zbyt długie obciążenie obowiązkami zawodowymi czasem skutkuje poczuciem wypalenia. Człowiek doświadcza wtedy chronicznego zmęczenia, nie czuje się kompetentny, traci wiarę w sens swoich działań. To znak, że należy sięgnąć po specjalistyczną pomoc. Lepiej jednak zapobiegać niż leczyć. Działania profilaktyczne mogą wdrożyć instytucje, jak i jej pracownicy.

Wypalenie zawodowe – jak je rozpoznać?

Wypalenie zawodowe może wiązać się ze zbyt dużą odpowiedzialnością w miejscu pracy, nadmiarem obowiązków, nieodpowiednimi warunkami, mobbingiem, niskimi zarobkami, rutyną i brakiem perspektywy rozwoju. To długotrwały proces, który zaczyna się od zmęczenia (utrata energii, znużenie, problemy z  koncentracją), przechodzi w wyczerpanie (rozdrażnienie, problemy zdrowotne, obojętność i utrata motywacji), prowadząc do wypalenia. Wieloletnia profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley Christina Maslach wskazuje na trzy elementy tego zjawiska:

• Wyczerpanie emocjonalne – objawia się poprzez zmęczenie, spadek energii i zanik radości życia, niechęć do pracy, drażliwość. Wypełnianie obowiązków zawodowych wymaga zwiększonego wysiłku. Mogą wystąpić objawy psychosomatyczne.
• Depersonalizacja – może przejawiać się jako dystansowanie się i obojętność wobec ludzi. Czasem cechuje się cynicznym i bezdusznym podejściem do innych, może przybierać formę dehumanizacji. 
• Obniżona satysfakcja z wykonywanej pracy – oznacza spadek wiary w swoje umiejętności i osiągnięcia. Pojawia się samokrytyka i poczucie, że wykonywanie obowiązków zawodowych straciło swój sens.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Badania pokazują, że wypalenia zawodowego doświadcza nawet 1/3 pracowników w Polsce. Statystyka może jednak ulec zmianie, jeśli zadba się o profilaktykę. Zarówno zatrudniony, jak i pracodawca mogą wiele w tej kwestii zrobić.

Profilaktyka ze strony pracodawcy

Pracodawca powinien przede wszystkim zapewnić odpowiednie warunki pracy oraz zadbać o dobrą komunikację z pracownikiem. Zatrudniony musi dokładnie wiedzieć, jakie ma obowiązki do wykonania i czego się od niego oczekuje. Potrzebuje on informacji zwrotnej, a wszelaka krytyka powinna go motywować do rozwoju, a nie upokarzać. To ważne, aby pracodawca był uważny na swoich pracowników, biorąc pod uwagę to, że ich wydajność spada, kiedy mają problemy zdrowotne lub trudną sytuację rodzinną.

Dla pracownika budujące są nie tylko pochwały, ale też możliwość rozwoju, podwyżka i programy benefitowe. Naturalnym buforem dla wypalenia zawodowego jest zgrany zespół i życzliwa atmosfera w miejscu pracy. Warto postawić na integrację, wspólne wyjazdy i spotkania. Nie zawsze da się uniknąć konfliktów. W takich momentach najlepiej, aby pomógł je rozwiązać manager i zadbał o poprawę komunikacji w grupie.

Wsparciem dla pracowników są szkolenia i warsztaty. Często umożliwiają one rozwój zawodowy, mogą też dotyczyć kompetencji miękkich i metod radzenia sobie ze stresem. Osoby, które pracują w zawodach pomocowych (m.in. psychologowie, lekarze, nauczyciele), potrzebują wsparcia w postaci superwizji lub spotkań zespołu, podczas których można na bieżąco omawiać doświadczane trudności.

Profilaktyka ze strony pracownika

Po stronie pracownika leży zadbanie o równowagę między życiem prywatnym a zawodowym, poprzez znalezienie czasu na odpoczynek, relacje z bliskimi i hobby. Zaleca się, aby pracownik korzystał z urlopu i prowadził zdrowy życia. Właściwa dieta i regularna aktywność fizyczna pozwalają utrzymać dobrą kondycję psychiczną i fizyczną. Aby odreagować stresujące sytuacje z miejsca pracy, można korzystać z technik relaksacyjnych, pomaga także skupianie się na przyjemnych aktywnościach, szukanie wsparcia u innych i detoks od urządzeń cyfrowych.

Ważne jest budowanie asertywnej postawy. Czasem trzeba odmówić wykonania jakiegoś zadania lub poprosić o pomoc. Do tego potrzebny jednak jest dystans do swoich umiejętności i możliwości. Warto pracować nad wzmacnianiem samooceny poprzez zauważanie sukcesów i przyjmowanie pochwał. Kluczowa jest samoobserwacja. Utrzymujące się zmęczenie i niechęć do pracy to znak, że należy zwrócić się do specjalisty: psychologa, psychoterapeuty lub psychiatry. Z konsultacją nie ma co zwlekać! Objawy z czasem będą przybierać na sile.

Choć wypalenie zawodowe to powszechny problem, nie jesteśmy wobec niego bezradni. Aby pomóc ludziom w miejscu pracy, ważne jest wdrażanie zmian na wielu poziomach. Dużą rolę odgrywa poszerzanie świadomości w tym temacie i promocja działań profilaktycznych.