„Zdrowy rozsądek i dziecięca radość, czyli nasz Zdrowy Dorosły i Szczęśliwe Dziecko”

W życiu każdego z nas zdarzają się chwile, gdy mamy poczucie, że panujemy nad sytuacją i trudno jest wytrącić nas z równowagi. Kiedy czujemy się przede wszystkim osobą dorosłą, która może rozwijać dorosłe zainteresowania czy podejmować się dorosłych obowiązków. Bywają też momenty, kiedy robimy przyjemne, beztroskie rzeczy np. bawimy się, idziemy do kina. Wtedy czujemy się niczym dziecko, które może choć na chwile oderwać się od codzienności. Wspomniane uczucia oraz sytuacje charakterystyczne są dla dwóch adaptacyjnych trybów, których występowanie jest najbardziej pożądane spośród wszystkich- trybów Zdrowego Dorosłego oraz Szczęśliwego Dziecka. Choć nieco się od siebie różnią, mają też wiele wspólnego, bowiem czujemy się w nich odprężeni i zwyczajnie dobrze. Mało tego, chronią nasze zdrowie psychiczne i pomagają nam radzić sobie z trudnościami. Okazuje się, że osoby z silnym trybem Szczęśliwego Dziecka na ogół mają też silny tryb Zdrowego Dorosłego i na odwrót. Będąc w tych trybach życie wydaje się piękniejsze, dlatego tak ważne, aby być ich świadomym i pracować nad ich rozwojem.

Tryb Zdrowego Dorosłego

O trybie Zdrowego Dorosłego mówimy, że jest aktywny, gdy przede wszystkim naszego postrzegania nie zakłócają nadmierna krytyka ani próby unikania lub nadmiernego kompensowania. Mamy wówczas zdrowy i adekwatny obraz siebie i innych ludzi, dzięki czemu możemy radzić sobie z codziennymi trudnościami bez problemów emocjonalnych.

W ów trybie czujemy się dość stabilnie i bezpiecznie, a w sytuacjach zagrożenia potrafimy się bronić (np. przed niesłuszną krytyką, wykorzystywaniem). Zdrowy Dorosły jest zdrową, dorosłą częścią naszego Ja i pełni swego rodzaju władzę zwierzchnią nad pozostałymi trybami. Dzięki niemu mamy kontakt z własnymi uczuciami i potrzebami, a także z uczuciami i potrzebami innych osób oraz potrafimy zachować balans między zaspokajaniem ich u obu stron. Krótko mówiąc, w tym trybie zachowujemy się jak prawdziwy dorosły, który podejmuje i wywiązuje się z obowiązków oraz którego nie przytłaczają codzienne kłopoty. Zamiast tego dzielnie stawiamy im czoła.

Zdrowy Dorosły… Ale czy u wszystkich?

Tak jak wspomniałam we wcześniejszych artykułach tego cyklu, każdy z nas jest posiadaczem zarówno adaptacyjnych, jak i nieadaptacyjnych trybów. Jednak co ciekawe, ważnym warunkiem do powstania silnego trybu Zdrowego Dorosłego jest zaspokojenie podstawowych potrzeb na wczesnych etapach naszego życia. Jeśli dziecko jest kochane, akceptowane oraz m.in. są mu stawiane zdrowe granice to stanowi to dobry fundament do wykształcenia silnego trybu Zdrowego Dorosłego. Osoby, które takiego szczęścia nie miały i w jakimś stopniu ich podstawowe potrzeby były zaniedbywane, mają ten tryb słabiej rozwinięty. Różnimy się zatem między sobą wyraźnie nasileniem jego występowania. Dlatego też tworzenie i wzmacnianie tego trybu stanowi nadrzędny cel pracy terapeutycznej z trybami! 

Zdrowy Dorosły jest niczym wewnętrzna władza zwierzchnia, która w stosunku do innych trybów spełnia następujące funkcje:

• troszczy się o Wrażliwe Dziecko
• wyznacza granice Złoszczącemu się Dziecku
• zwalcza lub ogranicza nieadaptacyjne style radzenia sobie oraz dysfunkcyjne tryby rodzicielskie

Początkowo to terapeuta modeluje tryb Zdrowego Dorosłego, a następnie stopniowo tę rolę przejmuje pacjent, jednocześnie ucząc się przekładać pracę z trybami na sytuacje z życia poza terapią.

Jak poza terapią można samodzielnie wspierać Zdrowego Dorosłego?

Jeśli pragniesz wzmocnić swój tryb Zdrowego Dorosłego warto zastanowić się od jakiej zmiany chciałbyś zacząć: może szczególnie zależy Ci na wyznaczeniu granic Złoszczącemu się Dziecku oraz ofiarowaniu mu przestrzeni na wyrażanie emocji w bardziej odpowiedni sposób? A może nie chcesz już słuchać Wymagającego Rodzica i zacząć realizować cele we własnym rytmie? To już bardzo ważne ćwiczenie dla Twojego Zdrowego Dorosłego- odpowiedzenie sobie na powyższe pytania. Ponadto, aby opracować plan życiowych zmian warto zapoznać się z następującymi wskazówkami:

1. Na początek określ priorytety – na jakiej zmianie najbardziej Ci zależy?

2. Określ, w jaki sposób nagrodzisz siebie po wykonaniu pierwszych kroków.

3. Poszukaj wzoru do naśladowania – ważne, aby mieć przy sobie osobę, która  pomoże Ci w całej wędrówce, sprowadzi na właściwe tory, jeśli do głosu będą dochodziły nieadaptacyjne tryby oraz zachowa trzeźwy umysł, np. terapeuta, przyjaciel…

4. Bądź realistą – nie oczekuj od siebie za wiele, bowiem na świecie nie ma idealnych ludzi, a w życiu każdemu zdarzają się gorsze i lepsze okresy.

5. Akceptuj własne ograniczenia

6. Bądź ze sobą szczery – zadaj sobie pytanie, czy faktycznie jesteś gotów na zmianę?

7. Bądź konkretny – cele typu „Chciałbym być bardziej pewny siebie” są zbyt  ogólnikowe i niejasne. Aby sprecyzować cel warto zadać sobie inne pytania np. „Jak zachowuje się osoba pewna siebie?”, „W jakich sytuacjach chciałbym być bardziej pewny/a siebie?”

Ponadto, aby wspierać tryb Zdrowego Dorosłego warto stosować wszelkie zajęcia, które ten tryb uruchamiają, oto kilka z nich:

• Uczenie się czegoś nowego
• Rozmawianie o tym, co w życiu ważne
• Czytanie książek
• Pomaganie innym
• Odhaczanie punktu z checklisty i nagradzanie siebie za to
• Robienie coś dla siebie (np. medytowanie, uprawianie sportu)
• Branie za coś odpowiedzialności
• Spisywanie pozytywnych doświadczeń z całego dnia
• Itd…

Koniecznie sporządź własną listę zajęć, które uruchamiają i wzmacniają Twój tryb Zdrowego Dorosłego. Umieść ją w widocznym miejscu, by nie zapomnieć o korzystaniu z niej!

Tryb Szczęśliwego Dziecka

Szczęśliwe Dziecko to takie, którego podstawowe potrzeby emocjonalne są w danej chwili zaspokojone. Czuje się kochane, jest zadowolone i spełnione oraz tworzy zdrowe więzi z innymi ludźmi. Tryb ten jest szczególnie pożądany, ponieważ oznacza on brak aktywnych nieadaptacyjnych schematów. Gdyby nie chwile beztroski, zabawy i ciekawości bylibyśmy jeszcze bardziej narażeni na problemy psychiczne, tj. depresja czy wypalenie zawodowe oraz z łatwością moglibyśmy wpaść w błędne koło wyczerpania i stresu. Dlatego tak ważne jest zauważanie u siebie potrzeby oderwania się od rzeczywistości i pozwolenie sobie na zabawę, bowiem chwile te pozwalają równoważyć momenty napięcia i codziennych frustracji.

Szczęśliwe Dziecko:

• Dobrze się bawi
• Dużo się śmieje
• Czuje się akceptowane i kochane
• Jest spontaniczne
• Ufa większości otaczających go ludzi
• Jest ciekawe świata
• Skupia się na tym, co tu i teraz

Osoby, u których ten tryb jest silny roztaczają wokół siebie atmosferę radości i szczęścia. Są dzięki temu lubiane, a ludzie chętniej przebywają w ich towarzystwie. W tym przypadku zatacza się pewne koło- w trybie Szczęśliwego Dziecka przyciągamy ludzi do siebie, jesteśmy bardziej lubiani, a to wzmacnia poczucie przynależności i jeszcze bardziej napędza ów tryb.

Jak dotrzeć do Szczęśliwego Dziecka?

Świetnym sposobem na to są ćwiczenia wyobrażeniowe:

1. Usiądź wygodnie, zamknij oczy. Rozluźnij się i skup uwagę na oddechu

2. Przypomnij sobie szczęśliwe chwile ze swojego dzieciństwa np. białe święta Bożego Narodzenia. Postaraj się przywołać jak najwięcej obrazów, gdyż wtedy przywoływane są jednocześnie odczuwane w tamtej chwili emocje

3. Spróbuj przeżyć tę sytuację na nowo. Poczuj zapach gotującego się kompotu, pomarańczy czy cynamonu. Przypomnij sobie smak potraw na stole. Poczuj mocny uścisk babci składającej Ci życzenia.

4. Pozwól myślom pobłądzić, dzięki temu łatwiej wpaść na pomysł, na co Twoje wewnętrzne dziecko ma dziś ochotę.

Dzięki ćwiczeniom wyobrażeniowym łatwiej jest odszukać zajęcia, które sprawiają radość Twojemu wewnętrznemu dziecku. Warto sporządzić sobie listę rzeczy, które dają Ci tę wspomnianą dziecięcą radość i pozwalają na chwilę beztroski na co dzień. Oto kilka przykładów, co można zrobić, aby obudzić swoje Szczęśliwe Dziecko:

• Śpiewaj głośno, bez względu na to jak brzmi Twój głos
• Zrób kilka fikołków
• Uśmiechaj się
• Pobaw się ze zwierzętami
• Zjedz nutellę łyżką
• Zbuduj bazę z koców
• Przygotuj sobie kąpiel z dużą ilością piany
• Zjedz lizaka i rozkoszuj się nim

Jeśli Twój tryb Szczęśliwego Dziecka był tłumiony i nie był nigdy w Twoim życiu szczególnie ważny to zalecenia w stylu „Pośpiewaj sobie to poczujesz się lepiej” raczej na początku się nie sprawdzą. Przyczyną tego może być np. silny tryb Karzącego Rodzica, który nie pozwala na beztroskę i zabawę… W takim przypadku praca nad wzmocnieniem Szczęśliwego Dziecka nie będzie łatwa i z pewnością zajmie sporo czasu, jednak nie należy się zniechęcać! Aby proces ten maksymalnie sobie ułatwić, warto wcielić w życie poniższe wskazówki:

1. Wzmacnianie trybu Szczęśliwego Dziecka wymaga czasu

2. Stosuj zasadę małych kroków, a po każdym kroku się nagradzaj!

3. Bądź realistą! Jeśli nie masz dużo czasu ważne, aby zachować kompromis- lepiej bowiem zrobić coś dla siebie raz na tydzień niż nie zrobić w ogóle!

4. Angażuj się w zajęcia Szczęśliwego Dziecka razem z rodziną, bowiem tryb ten jest najszczęśliwszy, kiedy może dzielić radość z innymi.

I tym właśnie akcentem kończymy naszą podróż odkrywania trybów. Zdaję sobie sprawę, że nie należała ona do najłatwiejszych, a niektóre treści mogły być trudne do przyjęcia. Jednak wiedz, że świadomość pewnych zjawisk, ale jednocześnie pewien dystans, do niektórych spraw jest motorem zmiany! Mam nadzieję, że dzięki tej serii artykułów odkryłeś, jak niezaspokojone potrzeby z dzieciństwa mogą wpływać na teraźniejszość, w pewnym stopniu zidentyfikowałeś odruchowe strategie radzenia sobie oraz poznałeś sposoby dbania o siebie i zaspokajania swoich potrzeb. Mam nadzieję, że zdobyta wiedza jest dopiero początkiem do odkrywania meandrów własnego umysłu oraz stawania się lepszą wersją siebie. Powodzenia!