Rodzaje depresji. Czy depresja zawsze wygląda tak samo?

Smutek, apatia, rezygnacja z kontaktów towarzyskich – te słowa przychodzą nam do głowy, kiedy myślimy o depresji. To choroba o wielu twarzach i nie zawsze wiążemy z nią obserwowane u siebie czy bliskich objawy. Znajomość rodzajów depresji pomaga odpowiednio reagować, wspierać i szybko udać się po pomoc specjalisty, kiedy widzimy, że dzieje się coś niedobrego. 

Czym jest depresja i jak powstaje?

Zaburzenia depresyjne to grupa dolegliwości związanych z obniżonym nastrojem, które wraz z innymi objawami w znacznym stopniu utrudniają funkcjonowanie oraz obniżają jakość życia. 

Osoba cierpiąca na depresję doświadcza ogromnego bólu psychicznego, ma poczucie, że życie nie ma sensu, zaś podejmowane działania nie mają celu. Czuje się niepotrzebna, bezwartościowa, pojawia się w niej ogromne poczucie winy. Depresja pozbawia jakościowych relacji, satysfakcji z podejmowanej pracy, a nawet apetytu. W ostateczności może doprowadzić do śmierci, w wyniku podjęcia próby samobójczej. 

Według specjalistów, osoby, które odczuwają wymienione objawy dłużej niż 2 tygodnie, są diagnozowane w kierunku epizodu depresyjnego.

Można wyróżnić różne typy depresji ze względu na przyczyny jej powstawania, okresy życia, z jakimi może być związana, a także na objawy towarzyszące, które zmieniają jej obraz kliniczny. Na obraz choroby mają wpływ m.in. płeć, wiek, sytuacja życiowa.

Depresja to poważna dolegliwość, która według WHO w 2020 roku była na drugim miejscu najczęściej występujących chorób na świecie. Organizacja prognozuje, że w 2030 roku będzie na szczycie tej listy.  

Skąd się bierze depresja?

Depresja egzogenna, czyli reaktywna – jest to obniżenie nastroju, spadek chęci do życia, wycofanie się z kontaktów z ludźmi. Wszystko to uruchamiane jest przez doświadczenie bardzo trudnej sytuacji życiowej np. utraty bliskiej osoby, wypadku, czy katastrofy. 

Nie jest to żałoba, która jest typowym stanem po stracie, tylko przedłużający się okres zobojętnienia emocjonalnego, któremu towarzyszą inne objawy depresyjne. Osoba, która cierpi na depresję egzogenną, odcina się od bliskich. Może też sięgać po używki (podobnie w innych typach depresji), aby złagodzić uczucie cierpienia i przejmującego bólu. Mogą pojawić się u niej myśli samobójcze. 

Jednym z typów depresji egzogennej jest depresja poporodowa – związana z urodzeniem dziecka. Szalejące hormony, ogromna odpowiedzialność i nowa rola kobiety – mogą przytłoczyć i wywołać stan depresyjny. 

Świeżo upieczona matka, która doświadcza depresji – ma z jednej strony ogromne poczucie winy, myśli, że jest niewystarczającą mamą, że sobie nie poradzi, że nie wie, jak opiekować się maleństwem, a z drugiej strony czuje, że dziecko jest obce, nie ma z nim więzi emocjonalnej. Może pojawić się gniew, złość na ogromną zmianę w życiu. Depresja poporodowa dotyczy około 10 – 20% kobiet, które zostały matkami. Rzadziej może pojawić się też u ojców.

Depresja endogenna, czyli genetyczna, biologiczna – jest to depresja spowodowana czynnikami biologicznymi, w których duże znaczenie ma podatność genetyczna (w przypadku wystąpienia depresji w rodzinie, zwiększa się prawdopodobieństwo jej wystąpienia u innych członków rodziny). 

Wystąpienie choroby o podłożu endogennym jest związane z zaburzeniami neuroprzekaźników w mózgu, substancji odpowiedzialnych za m.in. nasze nastroje, odczuwane samopoczucie. Depresja może wystąpić nagle, bez żadnego traumatycznego czynnika. Może objawiać się wczesnym wybudzaniem się i trudnościami ze snem, pojawieniem się objawów somatycznych, takich jak ból głowy, osłabienie, które maskują rzeczywiste zaburzenia psychiczne związane z depresją.

Typy depresji ze względu na nasilenie objawów

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10), ze względu na intensywność symptomów, można wyróżnić depresję: lekką, umiarkowaną i ciężką. Warto podkreślić, że przy typowym epizodzie depresyjnym najtrudniejszy może być poranek, bo dla chorego codzienne funkcjonowanie może być największym wyzwaniem. Pod koniec dnia osoba może, ale nie musi czuć się lepiej. 

Dzięki skutecznej farmakoterapii i psychoterapii objawy depresji można zniwelować i wrócić do dobrego funkcjonowania w życiu codziennym. Jednak zdarza się, że po okresie remisji, kiedy można cieszyć się dobrym funkcjonowaniem, choroba atakuje ponownie. Wtedy mówimy o zaburzeniach depresyjnych nawracających i one też mogą mieć różną postać, w zależności od nasilenia objawów. 

Depresja niejedno ma imię

Zaburzenia depresyjne mogą wiązać się z mniej typowymi przejawami choroby, których na pierwszy rzut oka nie skojarzymy z depresją. 

Może się zdarzyć, że bliska nam osoba chodzi do pracy, na pozór radzi sobie z codziennymi sprawami, a jednocześnie odczuwa ogromny lęk, pojawiają się u niej różnego rodzaju bóle i dolegliwości somatyczne o nieznanej przyczynie. Objawy, takie jak przewlekły smutek, nieodczuwanie radości czy kłopoty ze snem, są mniej nasilone. Nietypowe objawy maskują prawdziwy problem, którym jest depresja. A dokładniej depresja maskowana – jej nazwa bardzo dobrze oddaje istotę choroby, która ukrywa się za innymi dolegliwościami.

Kiedy oprócz typowych objawów depresji pojawiają się urojenia, czyli błędne przekonania na temat siebie, innych i świata, a także ogromne obwinianie się i odczuwanie poczucia winy, mamy do czynienia z depresją urojeniową. Urojenia są podtrzymywane przez osobę, która choruje na zaburzenia nastroju, ponieważ nie wierzy ona w zapewnienia o nieprawdziwości swoich myśli. 

Osoba dotknięta tą postacią może myśleć katastroficznie i przewidywać najgorsze możliwe scenariusze wydarzeń. Może pojawić się także poczucie obcości wobec rodziny oraz brak zaufania do propozycji wysuwanych przez najbliższych.

W depresji lękowej dominuje lęk, który paraliżuje i utrudnia życie pacjenta. Innym symptomem jest  pobudzenie, nerwowe oczekiwanie na przewidywany nieszczęśliwy splot wypadków czy spełnienie najgorszego scenariusza. Osoba, która doświadcza tej postaci depresji, widzi świat w czarnych barwach, ogromnie lęka się o siebie, nie widzi rozwiązania swoich problemów. Istnieje bardzo duże ryzyko, że u chorego pojawią się myśli samobójcze, a nawet dojdzie do podjęcia próby samobójczej.

Najbardziej niezwykły przebieg ma depresja, której rodzaj zaobserwowano w latach 50. XX wieku – jest nią depresja atypowa (nietypowa), w której obserwuje się jakby odwrotność specyficznych objawów zespołów depresyjnych. 

Charakterystycznym objawem jest zmiana nastroju pod wpływem czynników zewnętrznych przy doświadczaniu smutku, bólu psychicznego np. chory może odczuwać radość z pewnych wydarzeń, co nie występuje w typowej depresji. Inne objawy to nadmierna senność – ponad 10 godzin, przez kilka dni w ciągu 3 miesięcy, wzmożony apetyt (podczas gdy w typowej depresji obserwujemy jego zanik, albo zmniejszenie), „paraliż ołowiany” – czyli fizyczne odczucie ciężkości, braku energii, ociężałości. 

Czujność jest bardzo ważna 

Depresja może objawiać się w różny sposób, jej objawy mogą być czasami nieoczywiste. Kiedy nas coś zaniepokoi w zachowaniu swoim lub bliskich, warto skonsultować się ze specjalistami (psychologiem, psychoterapeutą, psychiatrą). Dzięki odpowiedniej diagnozie i szybkiemu leczeniu depresja daje się wyleczyć, a chory może wrócić do dobrego, codziennego funkcjonowania i odzyskać radość życia.