Ataki paniki – czym są, jak je rozpoznać i jak sobie z nimi radzić?

Atak paniki – co to jest?

Atak paniki określamy jako nagłe i intensywne epizody lęku, które charakteryzują się występowaniem silnych objawów fizycznych i psychicznych. Ataki paniki charakteryzują się nagłym początkiem i osiągają szczytowe nasilenie w ciągu kilku minut. Warto podkreślić, że atak paniki nie jest tym samym, co codzienne uczucie stresu czy niepokoju; jest to stan o wiele bardziej intensywny i dezorganizujący. Napady lękowe, nagłe napady lęku czy atak lęku to terminy często używane zamiennie z atakami paniki, choć w literaturze specjalistycznej preferuje się termin „atak paniki”. Pojawia się niespodziewanie i równie niespodziewanie ustępuje, pozostawiając często osobę doświadczającą w stanie wyczerpania i niepokoju o kolejny epizod. Atak paniki sam w sobie nie jest chorobą, ale może być symptomem zaburzeń lękowych, takich jak zaburzenie lękowe z napadami lęku.

Przeczytaj także: Jak radzić sobie z lękiem?

Jakie są objawy ataku paniki?

Rozpoznawanie objawów ataku paniki jest kluczowe, aby móc skutecznie zareagować i szukać pomocy. Symptomy ataku paniki mogą być różnorodne, ale zawsze są intensywne i niepokojące. Wśród fizycznych symptomów ataków paniki najczęściej wymienia się kołatanie serca, przyspieszony puls, duszność lub uczucie braku powietrza, drżenie, pocenie się, nudności lub dolegliwości żołądkowe, zawroty głowy czy uczucie niestabilności. Objawy somatyczne mogą być na tyle silne, że osoba doświadczająca ataku paniki może obawiać się o swoje życie, myśląc, że ma zawał serca lub udar mózgu. Objawy towarzyszące atakom paniki obejmują również derealizację (uczucie obcości otoczenia) i depersonalizację (uczucie obcości samego siebie), strach przed utratą kontroli lub śmiercią. Uczucie paniki jest dominujące i często opisywane jako nie do zniesienia. Lęk antycypacyjny, czyli obawa przed kolejnym atakiem, może nasilać niepokój i przyczyniać się do unikania sytuacji, w których ataki paniki pojawiały się wcześniej.

Czym spowodowane są ataki paniki?

Przyczyny ataku paniki mają charakter złożony i wieloczynnikowy. Atak paniki powoduje kombinacja czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych. Predyspozycje genetyczne mogą zwiększać ryzyko wystąpienia zaburzeń lękowych. Atak paniki powoduje również nadmierny stres, traumatyczne wydarzenia życiowe, zmiany hormonalne, a także niektóre choroby somatyczne i substancje psychoaktywne. Atak paniki wywołać może nawet nagła zmiana otoczenia lub silne emocje, zarówno pozytywne, jak i negatywne. Atak paniki pojawia się często w sytuacjach postrzeganych jako stresujące, ale może również wystąpić niespodziewanie, bez wyraźnego czynnika wyzwalającego. Pierwszy atak paniki może być szczególnie przerażający, ponieważ osoba doświadczająca go nie wie, co się z nią dzieje i często interpretuje objawy jako poważną chorobę fizyczną.

Jak opanować atak paniki?

Łagodzenie objawów ataków paniki jest możliwe zarówno w trakcie samego napadu, jak i w perspektywie długoterminowej. Opanowanie ataku paniki w momencie jego wystąpienia koncentruje się na wykorzystaniu techniki relaksacyjnej, oddechowej i mindfulness. Głębokie, spokojne oddychanie, skupienie uwagi na chwili obecnej i techniki wizualizacyjne mogą pomóc zmniejszyć intensywność objawów. Powstrzymanie ataku paniki w pełni może być trudne, ale w trakcie napadów silnego lęku ważne jest przypominanie sobie, że jest to stan przejściowy, który minie i nie zagraża życiu. Metody leczenia ataków paniki obejmują zarówno farmakoterapię, jak i psychoterapię. Leczyć ataki paniki można skutecznie za pomocą leków przeciwlękowych i przeciwdepresyjnych, które regulują poziom neuroprzekaźników w mózgu. Atak paniki leczy również psychoterapia, a szczególnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która uczy pacjentów rozpoznawać i zmieniać negatywne wzorce myślenia i zachowania, które przyczyniają się do występowania ataków paniki.

Przeczytaj także: Czym różni się psycholog, psychiatra i psychoterapeuta?

Zaburzenie lękowe z napadami lęku

Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) jest diagnozowane, gdy nawracające ataki paniki stają się częste i nieprzewidywalne, a nasilenie ataków paniki zaczyna wpływać na codzienne funkcjonowanie. Zaburzenia lękowe to szeroka kategoria obejmująca różne stany, w których dominującym objawem jest nadmierny i niekontrolowany lęk. Lęk napadowy może występować również w przebiegu innych zaburzeń lękowych, a nawet depresji. Depresja i zaburzenia lękowe często współwystępują, co wymaga kompleksowego podejścia terapeutycznego. Ataki paniki prowadzą do unikania sytuacji, w których ataki się pojawiały, co z kolei może ograniczać aktywność społeczną i zawodową. Na wystąpienie ataku paniki bardziej narażone są kobiety niż mężczyźni, a pierwszy atak paniki najczęściej występuje w okresie wczesnej dorosłości. Do ataku paniki dochodzi często w sytuacjach nowych, stresowych lub w takich, w których czujemy bezsilność.

Może ich doświadczać każdy, niezależnie od wieku czy płci. Warto podkreślić, że pacjenci ze zdiagnozowanymi atakami paniki wymagają profesjonalnej pomocy, aby skutecznie zarządzać swoimi objawami.

Psychoterapia jako skuteczna metoda leczenia

Psychoterapia jest uznawana za jedną z najskuteczniejszych metod leczenia ataków paniki. Ataki paniki poprzez psychoterapię można leczyć długoterminowo, skupiając się na identyfikacji i zmianie mechanizmów psychologicznych, które podtrzymują problem. Terapia poznawczo-behawioralna jest szczególnie polecana, ponieważ atak paniki leczy się poprzez nauczenie pacjentów technik radzenia sobie z lękiem i zmianę negatywnych myśli. Psychoterapeuci pomagają pacjentom zrozumieć przyczyny ataku paniki, określają jak opanowanie ataku paniki jest możliwe. Zdiagnozowane ataki paniki wymagają indywidualnego planu terapii, dostosowanego do potrzeb osoby doświadczającej ataku paniki. Niespodziewane ataki paniki spotykają wiele osób, ale tylko część z nich szuka profesjonalnej pomocy, co jest kluczowe dla poprawy jakości życia. Psychoterapia uczy, jak radzić sobie z atakami paniki i jak zapobiegać nawrotom. Nieleczone ataki paniki prowadzą do szeregu negatywnych konsekwencji, które mogą znacząco obniżyć jakość życia osoby doświadczającej tego problemu. Ignorowanie nawracających ataków paniki może prowadzić do rozwoju zaburzenia lękowego z napadami lęku oraz innych zaburzeń, a także komplikacji w sferze psychicznej, społecznej i fizycznej.

Przeczytaj także: 5 zalet terapii online

Jak pomóc osobie z atakami paniki?

Świadek ataku paniki może odegrać ważną rolę w łagodzeniu objawów ataków paniki u osoby doświadczającej ataku. Przede wszystkim, zachowaj spokój i pokaż zrozumienie. Powiedz osobie, że jesteś przy niej i jej pomożesz. Zapytaj, jak możesz pomóc. Opanowanie ataku paniki może być ułatwione, jeśli świadek pomaga osobie skupić się na oddechu i przypomina, że jest to stan przejściowy i nie zagrażający życiu. Ważne jest, aby nie bagatelizować uczuć osoby doświadczającej ataku paniki i unikać mówienia „uspokój się”, które może być odebrane jako lekceważenie. Po ataku paniki warto zachęcić osobę do skorzystania z pomocy specjalisty i zaoferować swoje wsparcie w poszukiwaniu psychoterapeutów lub innych form pomocy.

Bibliografia:

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
2. Barlow, D. H. (2002). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic (2nd ed.). New York: Guilford Press.
3. Craske, M. G., & Barlow, D. H. (2007). Mastery of your anxiety and panic: Workbook (4th ed.). New York: Oxford University Press.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania:

Pytanie 1: Czy atak paniki jest niebezpieczny dla zdrowia?

Odpowiedź: Atak paniki, choć bardzo nieprzyjemny i przerażający, sam w sobie nie jest niebezpieczny dla zdrowia fizycznego. Objawy są intensywne, ale nie powodują trwałych uszkodzeń ciała. Jednak nawracające ataki paniki mogą znacząco obniżyć jakość życia i prowadzić do rozwoju zaburzenia lękowego z napadami lęku, które wymaga leczenia.

Pytanie 2: Jak długo trwa atak paniki?

Odpowiedź: Atak paniki zazwyczaj trwa od kilku do kilkunastu minut, rzadziej dłużej. Szczyt nasilenia objawów osiągany jest zazwyczaj w ciągu pierwszych 10 minut od rozpoczęcia ataku, po czym objawy stopniowo ustępują. Choć atak paniki jest krótkotrwały, uczucie wyczerpania i niepokoju może utrzymywać się dłużej.

Pytanie 3: Czy psychoterapia jest skuteczna w leczeniu ataków paniki?

Odpowiedź: Tak, psychoterapia, a szczególnie terapia poznawczo-behawioralna (CBT), jest bardzo skuteczna w leczeniu ataków paniki. CBT uczy pacjentów technik radzenia sobie z lękiem, zmiany negatywnych wzorców myślenia i zachowania, co prowadzi do zmniejszenia częstotliwości i intensywności ataków paniki oraz poprawy ogólnego funkcjonowania.