Rezyliencja – czyli o naszej wewnętrznej sile.

W obliczu kryzysowych wydarzeń swojego życia oraz świata (wojny, pandemii), możesz doświadczać dużego poziomu stresu oraz związanych z nim emocji strachu, lęku, złości, niepewności. Może porównujesz się do innych i myślisz, jak potrafią zachować spokój w tych samych okolicznościach, gdy Ty czujesz, że zaraz się rozpadniesz? Tym, co m.in. decyduje o tym, jak ludzie radzą sobie z trudnymi sytuacjami, jest tzw. rezyliencja.

To umiejętność adaptacji do zmieniających się warunków, elastyczność w myśleniu, przywrócenie sił oraz odporność na stresory. Jest uwarunkowana genetycznie oraz na drodze przeszłych i przyszłych doświadczeń, ponieważ – i tu dobra wiadomość – można ją rozwijać! Choć każdy różni się jej poziomem, to nie można całkowicie uodpornić się na stres. Wysoki poziom rezyliencji pomaga jednak w łatwiejszym znoszeniu przeciwności i lepszym radzeniu sobie z nimi.

JAK ROZWIJAĆ ODPORNOŚĆ PSYCHICZNĄ ?

Na podstawie sformułowanych przez Forresta i Ricka Hansona (2018) sił budujące rezyliencję, poniżej przytoczę kilka, które mogą pomóc Ci wzmocnić swoją odporność psychiczną.

BYCIE DLA SIEBIE I WZMACNIANIE WIARY W SIEBIE

Z łatwością może przychodzić Ci bycie dla innych osób w chwilach cierpienia, okazywanie im zrozumienia i wsparcia. Ale czy jesteś bliski sobie? Często łatwiej jest być surowym, krytykującym samego siebie, wątpić we własne zasoby. Fundamentem wewnętrznej siły jest współczucie, czyli zainteresowanie cierpieniem oraz pragnienie jego zniesienia – zarówno dla innych, ale co ważniejsze – również dla siebie. Akceptacja siebie z całym bagażem doświadczeń, uczuć, uciszanie wewnętrznego krytyka, pomaga radzić sobie w trudnych sytuacjach z mniejszym oporem oraz stresem i podnosić się po niepowodzeniach. Świadoma koncentracja na pozytywach codzienności jest ważnym zasobem w odporności psychicznej. Pozytywne doznania kumulują się, prowadząc tym samym do późniejszych, ważnych zmian. Jeśli zastanawiasz się nad znaczeniem tych drobnych kwestii dla odporności psychicznej to przychodzę z biologicznym wyjaśnieniem – wielokrotne doświadczanie zasobu (samowspółczucia), prowadzi do trwałych zmian w naszym mózgu – jego strukturze i funkcji neuronalnej.

UWAŻNOŚĆ I WDZIĘCZNOŚĆ

Odporność psychiczną można budować przez świadome zaangażowanie umysłu na trzy sposoby: 1) skupieniu na „tu i teraz”,  2) redukowaniu szkodliwych oddziaływań, 3) wzmacnianiu korzystnych. Zdrowie psychiczne jest osiągane przez zaspokajanie podstawowych potrzeb (bezpieczeństwa, satysfakcji, więzi), a nie ich zaniedbywanie. Czerpanie z zaspokajających doświadczeń buduje rezyliencję, która zwrotnie pomaga w radzeniu sobie w momentach frustracji potrzeb i stawianiu czoła nowym wyzwaniom. Wdzięczność za to, co jest dla Ciebie dobre (oczywiście nie negując aktualnych trudności), jest jednym z najszybszych sposobów na zmniejszenie odczuwanego stresu.

SIŁA CHARAKTERU

Pod siłą charakteru kryje się to, czy masz poczucie sprawstwa, kompetencji, świadomość swoich zasobów. Czy traktujesz siebie dobrze i potrafisz zadbać o swoje zdrowie? Zgodnie z piramidą Maslowa, trudno korzystać z zasobów, skupić się na samorozwoju, gdy nie zadba się o podstawową kwestię zdrowia fizycznego. Dbanie o tę sferę jest kluczowe w budowaniu rezyliencji i może to właśnie jest jedna z rzeczy, od której chciałbyś zacząć: wdrożenie zdrowszych nawyków żywieniowych, aktywności fizycznej, regularności snu i odpoczynku. 

SPOKÓJ

W czasach ciągłego biegu, natłoku informacji doświadczenie lęku, złości jest udziałem wielu osób. Twoje ciało, umysł postawiony jest w stan gotowości do walki lub ucieczki, tworzysz wiele scenariuszy sytuacji, aby być na nie przygotowanym. To działa pobudzająco, a wyczerpanie organizmu nie sprzyja wzmacnianiu odporności psychicznej. Warto pamiętać o angażowaniu się w czynności uspokajające, np. medytację czy relaksację. Jeśli to nie jest dla Ciebie, spróbuj znaleźć takie czynności, które są dla Ciebie odprężające – może to wieczór z dobrą książką, a może czas spędzony ze znajomymi?

AUTONOMIA I BLISKOŚĆ

Kombinacja niezależności i wspólnotowości buduje siłę wewnętrzną. Mając świadomość swoich granic, potrzeb, łatwiej otwierać się na uczucia i potrzeby innych. Intymne relacje natomiast wzmacniają poczucie wartościowości i bezpieczeństwa, co wpływa na większą autonomię. Oba bieguny możesz rozwijać. W przypadku autonomii jest to m.in. ćwiczenie asertywności, ekspresji swoich emocji, a w przypadku bliskości wzmacnianie empatii, np. poprzez dostrzeganie cierpienia, podobieństwa w doświadczeniach ludzkich.

CELOWOŚĆ I MOTYWACJA

Wyznaczanie sobie celów, marzeń wpływa na Twoją motywację – zwiększając chęć do działania – oraz na samopoczucie, gdyż ich spełnienie budzi satysfakcję i poczucie sprawczości. Formowane w ten sposób bezpieczeństwo, kreuje odporność psychiczną, a niezrealizowane marzenia mogą być z czasem źródłem frustracji.

DAWANIE INNYM

 Rezyliencję zawdzięcza się również aktom dobroci, szczególnie tym płynącym od nas samych. Działanie to można sprowadzić do dobrych uczynków, współodczuwania czy przebaczania tym, którzy nas zranili. Nie chowanie urazy nie jest łatwe, ale pozwala uwolnić się od dominujących nieprzyjemnych doznań i skupić się na przyszłości. 

CZY WARTO?

Wyżej wymienione elementy budowania odporności psychicznej to kilka z wielu, które mogą ukierunkować Cię na lepsze radzenie sobie z nierzadko wymagającą rzeczywistością. Rozwijanie zasobów może prowadzić do większego spokoju i szczęścia oraz zdrowia. Niektóre punkty mogą być Ci bliższe, inne natomiast mogą wydawać się niepasujące do Ciebie na ten moment. Nad budowaniem siły wewnętrznej możesz popracować również z terapeutą, gdzie wspólnie będziecie przyglądać się różnym krokom, które będą dopasowane do Ciebie, a które możesz poczynić w stronę osiągnięcia większej rezyliencji.