Pierwsza pomoc psychologiczna:jak rozpoznać i reagować na kryzysy psychiczne?

Powszechnie wiadomo, że w przypadku skaleczenia, wypadku komunikacyjnego, uszkodzeń mechanicznych ciała, sięga się po apteczkę pierwszej pomocy. Można pomyśleć, że sięganie po wodę utlenioną, plaster czy bandaż jest czymś tak naturalnym, że o tym, gdzie je znaleźć wiedzą nawet dzieci. A co w sytuacji, gdy zranienie dotyczy emocji i psychiki, a nie ciała? Czy dostęp do informacji o tym, jak postępować w takich momentach jest równie szeroki?
Na co zwracać uwagę w kontekście samopoczucia psychicznego? Co powinno wzbudzać czujność i gdzie się zgłosić, gdy rozpoczyna się lub trwa kryzys emocjonalny?

Zacznijmy od tego, co może być powodem do wzmożonej czujności lub niepokoju – u siebie i bliskich. Bardzo często pogorszenie stanu psychicznego następuje stopniowo. Gwałtowna zmiana nastroju pojawia się zwykle w przypadku kryzysów, powiązanych z nagłymi sytuacjami i utratami, jak wypadki, śmierć czy choroby somatyczne. Symptomy zwiastujące możliwy spadek nastroju, które zdecydowanie warto obserwować można podzielić na 3 obszary:

– afektywny (emocjonalny), jak np.: smutek, poczucie beznadziei, komunikowanie o doświadczaniu wewnętrznej pustki, obniżenie samooceny, głębokie poczucie winy, utrata wiary w swoje możliwości, poczucie osamotnienia, chwiejność emocjonalna, nieadekwatne reakcje emocjonalne, drażliwość

– behawioralny (związany ze zmianami w zachowaniu), jak np.: wycofanie z aktywności społecznych, trudniejsze niż zwykle wywiązywanie się z codziennych obowiązków, odurzanie się alkoholem lub narkotykami, samookaleczanie, zaniedbanie fizyczne

– somatyczny (dolegliwości poziomu ciała), jak np.: trudności z koncentracją, bóle całego ciała, zaburzenia łaknienia (brak apetytu lub nadmierny apetyt), zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna ospałość), nieustanne zmęczenie, apatia.

Należy pamiętać, że nie każda osoba doświadczająca trudnych emocji ma w sobie odwagę, potrzebę, a nawet chęć do dzielenia się informacjami o swoim stanie psychicznym z otoczeniem. Mało tego, osoby doświadczające trudności mogą skrywać swój głęboki ból za uśmiechniętymi ustami. Warto przytoczyć cytat słynnego aktora, Robina Williamsa: „Wystarczy tylko się uśmiechać, by ukryć zranioną duszę, i nikt nawet nie zauważy, jak bardzo cierpisz.”
Powody mogą być różne: od próby tuszowania, by nie martwić najbliższych, poprzez poczucie, że te trudności są zbyt ‘błahe’, bo inni mają gorzej, poprzez myśl, że trudności na tle emocjonalnym są oznaką słabości, aż po wspomnienie odtrącenia przy próbie znalezienia wsparcia w przeszłości. Dlatego tak ważne jest zachowanie czujności, gdy tylko zaobserwuje się niepokojące symptomy i zachodzące zmiany u siebie lub bliskich osób.

Co w takim razie możesz zrobić, gdy zauważysz coś, co Cię zaniepokoi?
Przede wszystkim, co może wydawać się banalne, a ma niezwykłą moc terapeutyczną – daj swoją obecność i uwagę. Pokaż, że dostrzegasz zmiany w zachowaniu, zapytaj, czy jest coś, co możesz zrobić by pomóc. Rozmawiaj, pytaj, słuchaj, a gdy jest taka potrzeba – pobądźcie razem w milczeniu.

Być może nie każdy wie, jakie kroki można podjąć, gdy doświadcza się bólu psychicznego, dlatego też warto podpowiedzieć, że bardzo wspierającym jest skorzystanie ze spotkań z psychologiem czy psychoterapeutą, którzy mając wiedzę o tym, jak dotrzeć do źródła problemu, pomagają krok po kroku przejść po zawiłych ścieżkach umysłu, poukładać myśli i emocje.

Żeby zminimalizować stres związany z pierwszą wizytą u specjalisty, pomocne może być oswajanie się z myślą o możliwym spotkaniu i jego przebiegu. Warto pamiętać o tym, że pierwsze spotkania w gabinecie, mimo iż w przypadku psychoterapii to etap wywiadu i wstępnej diagnozy, są już wspierające, niosące pomoc. Zrzucenie ze swoich barków trudności emocjonalnych daje poczucie ulgi, a wybór specjalisty dopasowanego do swoich potrzeb pozwala na swobodne formułowanie swoich myśli. To droga pozwalająca na wspólne rozpoznawanie emocji, nabywanie umiejętności do ich regulowania. To droga, która pozwala nabyć kompetencje do radzenia sobie ze stresem, na której poznać można liczne metody i techniki do własnej pracy w zaciszu domowym – by mieć swoje małe kompendium wiedzy do zarządzania emocjami i zachowaniami. Ale przede wszystkim jest to droga do jeszcze lepszego poznania siebie i dobrego życia z sobą samym.